Audit (Denetim)

Audit (Denetim) Nedir?

Audit (denetim), bir yazılım sisteminde gerçekleşen işlemleri, değişiklikleri ve olayları kaydetme, izleme ve analiz etme sürecidir. Bu, yazılımın güvenliği, doğruluğu ve performansı açısından önemli bir rol oynar. Audit işlemleri, sistemdeki önemli bilgilerin kayıt altına alınmasını sağlar ve bu bilgiler, sistemde yapılan işlemlerin izlenebilirliği, yasal uyumluluk ve hata ayıklama gibi durumlarda kullanılır.

Kullanım Alanları

Güvenlik:

• Sistem üzerinde kim hangi işlemi gerçekleştirdi? gibi sorulara yanıt verir.
• Yetkisiz erişim ve kötüye kullanım gibi olayların tespit edilmesini sağlar.

Uyumluluk (Compliance):

• GDPR, HIPAA, SOX gibi yasal düzenlemelere uygunluğu sağlar.
• Veri erişim ve değişikliklerinin doğru bir şekilde kaydedildiğinden emin olunmasını sağlar.

Hata Ayıklama ve Performans:

• Sistem hatalarını veya sorunlarını analiz etmek için geçmiş işlem kayıtları kullanılır.
• Performans darboğazlarını belirlemek için işlem kayıtları incelenir.

Kullanıcı Davranışı İzleme:

• Kullanıcıların sistemde gerçekleştirdiği işlemleri kaydederek davranış analizleri yapar.
• Sistem kullanım alışkanlıklarını anlamak için kullanılır.

Veri Değişim İzleme:

• Bir verinin kim tarafından, ne zaman ve nasıl değiştirildiğini kaydeder.
• Örneğin, bir müşteri kaydının güncellenmesi veya silinmesi gibi işlemler takip edilir.

Audit Türleri

Uygulama Audit’i (Application Audit):

• Belirli bir uygulamada gerçekleştirilen işlemleri izler.
• Örneğin: Bir e-ticaret uygulamasında siparişlerin oluşturulması ve iptali.

Veritabanı Audit’i (Database Audit):

• Veritabanı üzerinde yapılan işlemleri takip eder.
• Örneğin: SQL sorguları, veri ekleme/güncelleme/silme işlemleri.

Sistem Audit’i (System Audit):

• Sunucu veya işletim sistemi seviyesinde işlemleri izler.
• Örneğin: Yetkisiz erişim girişimleri veya sistemdeki yapılandırma değişiklikleri.

Güvenlik Audit’i (Security Audit):

• Güvenlikle ilgili olayları ve ihlalleri izler.
• Örneğin: Başarısız giriş denemeleri veya oturum süresi aşımları.

Performans Audit’i:

• Sistem performansını izler ve optimize eder.
• Örneğin: API çağrılarının yanıt süreleri.

Audit Sürecinde Kullanılan Teknolojiler ve Yaklaşımlar

Audit Loglama (Audit Logging):

• Sistem veya uygulama üzerinde gerçekleşen olaylar günlük dosyalarına yazılır.
• Örnek: Log4j, SLF4J gibi Java loglama kütüphaneleri.

Event Sourcing (Olay Kaynaklı Yaklaşım):

• Sistem üzerinde gerçekleşen her olay, veri değişiklikleriyle birlikte kaydedilir.
• Geçmişteki bir durumu yeniden oluşturmayı sağlar.

Veritabanı Tetikleyicileri (Database Triggers):

• Veritabanındaki tablolar üzerinde tetikleyiciler kullanılarak değişiklikler izlenir.
• Örnek: Bir satır güncellendiğinde tarih ve kullanıcı bilgisini kaydeden bir tetikleyici.

API Audit:

• Sistem API'lerine yapılan tüm çağrılar kayıt altına alınır.
• API Gateway'ler genellikle bu işlevi destekler.

Framework Tabanlı Audit:

• Özel framework’ler kullanılarak audit işlemleri otomatik hale getirilir.
• Örneğin:
  • Hibernate Envers: JPA/Hibernate varlıklarında değişiklikleri izlemek için.
  • Spring Boot Auditing: Kullanıcı ve zaman damgası bilgilerini otomatik eklemek için.

Audit İşlemlerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kayıtların Güvenliği:

• Audit kayıtlarının değiştirilmesi veya silinmesi önlenmelidir.
• Kayıtlar güvenli bir şekilde şifrelenmelidir.

Kayıtların Saklanması:

• Yasal düzenlemelere uygun olarak kayıtların saklanması gerekebilir.
• Örneğin: GDPR kapsamında veri işleme kayıtları en az 5 yıl saklanmalıdır.

Performans:

• Audit işlemleri, uygulama performansını olumsuz etkilememelidir.
• Bu nedenle, audit kayıtları genellikle ayrı bir veri deposuna yazılır.

Uyumluluk ve Standartlar:

• Audit işlemleri, uluslararası standartlara uygun olmalıdır (ör. ISO 27001).

Kolay Erişim:

• Audit kayıtlarına erişim, yetkili kişilerle sınırlandırılmalı, ancak gerektiğinde kolayca analiz edilebilir olmalıdır.

Audit’in Avantajları

1. İzlenebilirlik: Sistem üzerindeki her değişikliğin kim tarafından yapıldığını takip eder.
2. Hata Ayıklama: Problemlerin kaynağını belirlemek için geçmiş kayıtlar kullanılabilir.
3. Güvenlik: Yetkisiz işlemler tespit edilebilir.
4. Uyumluluk: Düzenleyici standartlara uygunluk sağlar.
5. Kullanıcı Davranışı Analizi: Kullanıcıların sistemdeki davranışlarını analiz ederek iyileştirmeler yapılabilir.

Audit’in Zorlukları

Performans Etkisi:

• Yüksek trafik altında audit işlemleri sistem performansını etkileyebilir.

Depolama:

• Kayıtların uzun süre saklanması, yüksek veri depolama maliyetlerine neden olabilir.

Gizlilik:

• Kayıtların kötüye kullanılmasını önlemek için ek güvenlik önlemleri gerekir.

*Gönderi ve görsel chatgpt ile oluşturulmuştur.